Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde arama kurtarma çalışmalarına katılmak için Meksika’dan gelen grubun kurtarma köpeği Proteo hayatını kaybetti. Takımın o kadar kıymetli bir kesimiydi ki mevti “büyük bir kayıp” olarak Meksika Savunma Bakanlığı’nca tüm dünyaya duyruldu. Bakanlığın açıklamasında “Büyük yol arkadaşımız köpeğimiz Proteo’yu kaybetmenin derin kederini yaşıyoruz. Türkiye’deki kardeşlerimizin aranması ve kurtarılmasında Meksika Delegasyonu’nun bir üyesi olarak misyonunu yerine getirdin. Kahramanca çalışman için teşekkür ederiz” denildi.
20 bin yıl evvel de böyleydi
Ne kadar övülse azdır. Tabiatın ona büyük armağanı koku alma özelliğiyle kaç ömür kurtardığı düşünülürse Proteo nitekim büyük kayıp. Bu, köpeklerin insan uğruna ömrünü verdiği birinci olay değil natürel. Dünyanın bu en hoş canlısı, tam 20 bin yıl evvel de insanın dostuydu. Bilim insanları Neandertallere karşı verilen evrimsel uğraşta tıbbımızın köpeklerden büyük bir takviye almış olabileceğini belirtiyorlar.
Neandertal ya da Neandertal insanı, yaklaşık 250 bin ila 40 bin yıl evvel yaşamış insan çeşidi bilindiği üzere. Orada yaşadığı için “Mağara adamı” da denir fakat bilimsel ismi “Homo neanderthalensis”dir. Birinci neandertal fosili Almanya’nın Düsseldorf kenti yakınlarındaki Neander vadisinde 1856’da bulunduğundan Neandertal diye isimlendirildi.
Arkeolojideki en zorlayıcı, en kalıcı gizemlerden birinin, birinci insanların yükselişi, Neandertallerin düşüşü ile ilgili olduğu söylenir. Neandertaller bugün Avrupa olan bölgede yaşamış, evrimleşmişlerdi. Çoğalmışlar, bu bölgeye gelmelerinden sonraki 10 bin yıl içinde nüfusları on kat artmıştı. Sonunda Neandertaller azaldı, giderek yok oldular. Neden? Ne oldu? Yanlış giden neydi?
Onsuz insan olmaz
Buna yıllarca baş yoran bilim adamları bu yok oluşun etrafla ilgisi olabileceğini ileri sürüyor. Yani iklim değişimin sonuçlarından biri de bu. Bir öteki neden de teknoloji olabilir. Neandertallerin bilakis beşerler daha gelişmiş aletlerle, av silahlarıyla hayatta kalmayı başarmış olabilirler. İşte bu evrede köpeklerle karşılaşıyoruz.
Avrupa’da yapılan fosilleşmiş köpek kemiği hafriyatlarının sonuçları birinci insanların her şeyden evvel köpeklere tapınma ritüelleri gerçekleştirdiklerine dair ikna edici ispatlar ortaya koydu. Çok kıymet verdikleri için ona tapınmaya da yol açmış bu.
Çek Cumhuriyeti’ndeki Předmostí’de 27 bin yıllık bir alanda bulunan köpek iskeletleri, erken periyot ritüel gömme pozları sergiliyor. Beşerler üzere köpeklerin de mağara sanatında nadiren tasvir edilmiş olması, mağara ressamlarının köpekleri tasvir etme eğiliminde oldukları av hayvanları olarak değil, yol arkadaşları olarak görmüş olabileceklerini düşündürüyor.
Yük de taşıdılar
O periyodu araştıranların teorilerinden biri şu: Köpekler insanların avlarını tanımlamalarına yardımcı oluyordu; lakin tıpkı vakitte yük hayvanı olarak da çalışıyorlardı. Paleolitik köpekler başlangıçta büyüktü. İskeletlerinden anlaşıldığı kadarıyla en az 70 kiloluk bir beden kütlesine, en az 2 fitlik bir omuz yüksekliğine sahiptiler. Hayvan leşlerini taşımak ağır güç gerektiren bir iş olduğundan, köpeklere bu işi yaptırmak, insanların güçlerini avlanma, toplama, üreme üzere daha üretken uğraşlara yoğunlaştırabilecekleri manasına geliyor.
Yani, alet kullanmaya yeni yeni başlayan cinsimizin köpekle yakınlığı, tabiatla baş edebilmesinde oldukça işine yaramış. Bu ortada en düzgün dostumuz olan köpeklerle göz teması konusunda da ortak bir yakınlığa sahip olduğumuz biliniyor. Bu yakınlığı birlikte evrimleştirmiş olma ihtimalimiz var. Bu şu demek; avının peşinde koşarken insan tipi, hangi tehlike karşısında nasıl davranacağı konusunda köpeklerle kurduğu göz temasından yararlanıyordu.
Meksika’nın kahraman köpeği Proteo da 20 bin yıl evvel cetlerinin yaptığı üzere insan kardeşlerinin yardımına koşmuştu.
Köpek bu. Karşılıksız sever, yardıma koşar. “Onun girdiği konuta melek girmez” diyenlere aldırmayın.
Evde o varsa, meleğe gerek yok ki.
Proteo da bizim. Unutmayacağız alışılmış ki.