Kurtuluş savaşında etkin rol alan Türk bayanları, işgallere karşı protesto mitingleri düzenleyerek siyasi halini gösterdi. O yıllarda Anadolu’da birinci büyük toplumsal ve siyasi bayan teşkilatı olan Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kuruldu. Ulusal bağımsızlık savaşı kazanıldıktan sonra Nezihe Muhiddin ve arkadaşları tarafından 1924 yılında Bayanlar Halk Fırkası kuruldu. Lakin Nezihe Muhiddin ve arkadaşlarının bu atılımına müsaade çıkmadı, onlar da yılmayıp yeni yol buldular ve bayanların siyasette geleceğini belirleyecek adımı atarak 7 Şubat 1924’te Türk Bayanlar Birliği’ni kurdular. Nezihe Muhiddin, Latife Bekir ve Sabiha Sertel’in başını çektiği bayanlar siyasal, toplumsal ve ekonomik alanlarda özgürleşmesi için değerli çalışmalar yaptı.
Birliğin çalışmaları ile 1926 yılında Uygar Kanun kabul edildi. Toplumsal yaşantıda birçok alanı kapsamak ile birlikte, daha çok bayanlarla ilgili getirdiği kararlarla dikkati çeken Uygar Kanun, yeni Türkiye’yi, Osmanlı’nın hukuksal desteklerinden ayırması bakımından, çıkarılan kanunların en değerlilerindendir. Yeni devlet yapısının laik niteliği, burada, öteki kanunlara nazaran daha açık ve kesin sözünü buldu. Cumhuriyet’in ilanından sonra atılan kıymetli adımlar, bayanların siyasal haklarına kavuşmalarını sağladı.
Belediyeler ile başladı
Kadınlara seçimlere katılma hakkı tanıyan ilk düzenleme belediye seçimleri kapsamında yapıldı. Bayanlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan Belediyeler Kanunu, 3 Nisan 1930’da kabul edildi. 26 Ekim 1933’te Köy Kanunu’nda yapılan değişiklikle de bayanlar, köy muhtar heyetlerine de seçilebildi. Milletvekili seçme ve seçilme hakkı ise 5 Aralık 1934’te anayasa değişikliğiyle tanındı. Türk bayanı, bu hakkı İsviçreli bayanlardan 36, Fransızlardan 11, Belçikalı bayanlardan ise 14 yıl evvel elde etti.
Meclis’te konuşan birinci bayan
1935 yılında gerçekleşen seçimlerin akabinde 395 vekilin 18’i bayandı. Bu da yüzde 4.6’lık bir oranla dünyada ikinci sıraya karşılık geliyordu.
İlk bayan milletvekilleri ortasında Hatice Özgener, Ferruh Güpgüp, Şekibe İnsel, Sabiha Gökçül, Mihri Pektaş, Nakiye Elgün ile Halide Edip Adıvar öne çıkan isimler ortasında yer aldı. 1. Yasama Yılı’nın ikinci birleşiminde, bayan milletvekilleri ortasında Genel Şura kürsüsünden birinci konuşmayı Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün yaptı. Böylelikle Elgün, bayanlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının akabinde “TBMM’de konuşma yapan birinci bayan milletvekili” olarak kayıtlara geçti.
Seçilen birinci kadın yöneticiler
Sadiye Hanım 1930 yılında Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya’da ülkenin birinci kadın belde belediye başkanı oldu. 3 Eylül 1950’de Mersin’de seçilen Müfide İlhan ise bir ilde belediye başkanı olan ilk kadındı. Türkiye’nin birinci bayan muhtarı ise Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere Köyü’nden Gül Esin Hanım oldu.
Bugün, 81 kent, 922 ilçe belediye liderin 72’si bayan. Şu anda Türkiye genelinde 2 bin 150 bayan muhtar bulunuyor. Türkiye’nin ilk kadın bakanı Türkan Akyol, 1971 yılında vazifeye başladı. Türkiye’nin birinci bayan başbakanı 1993 yılında Tansu Çiller oldu. Şu anda Meclis’te 600 milletvekilinin 119’u bayanlardan oluşuyor.