HANİFE BAŞ – Otomotiv, elektronik ve beyaz eşya bölümlerinin kıymetli hammaddelerinden olan çipte kriz bitmiyor. Çipin dünyadaki en büyük üreticisi Tayvan. ABD ve Çin gerginliğinin merkez üssünün Tayvan olması çipi tekrar gündeme taşıdı. Dünyada çip üretiminin yüzde 63’ü Tayvan’da yapılıyor. Çip üretimi güç ve çok büyük yatırım gerektiriyor.
Çip, metal bir levha üzerine yerleştirilen elektronik devreler kümesine verilen isim. Çabucak her elektronik aygıtta ve araçta kullanılıyor. Yapay zeka, objelerin interneti üzere teknolojiler çip kullanım oranlarını çok büyük oranda artırdı. Çip üretim tarafı ise bu talebe yetişemedi. Zira çip üretimi çok maliyetli ve yıllar alan yatırımlar gerektiriyor. Dalda çip üretimi için ‘roket bilimi değil ancak yapması ondan çok daha zor’ tabiri yaygın.
SIFIR TOZLU ORTAM
Mikroçip üretimi süreci yüzlerce adımdan oluşuyor. Dizayndan üretime geçmesi de aylar alıyor. Çip üretiminin çok pak ortamda olması gerekiyor. Ortamın hava kalitesi, derecesi sıkı denetim altında olmalı. Robotlar bir makineden başkasına pul üzere ince yongaları çok dikkatli ve denetimli bir formda taşımak zorunda. Çağdaş çiplerin 100 katmanı oluyor. Bu katmanların her biri de birbiriyle irtibatta. Çok minik bir toz bile çipi mahvedebilir. Sıfır tozlu ortamlarda üretim yapılıyor. Bir çip üretimi alanındaki hava dışarıdan on bin kat daha pak. Çalışanlar özel kıyafet giyiyor ve daha çok insansız odalar kullanılıyor. Odaların havaları nizamlı olarak sirküle ediliyor. Çiplerin ana hammaddesi kum. Çeşitli kademelerden geçirilerek içindeki silikon ayrıştırılıyor.
Çip üretimi tesisini kurmak yıllar alıyor. Ayrıyeten yatırım için milyar dolarlar gerekiyor. Bu kadar yatırım yaptıktan sonra da güç ekonomik şartlarda üretim uzmanlığını kaybederek rekabetin gerisinde da kalabilirsiniz. Intel’in eski CEO’larından Craig Barrett, firmasının çipleri için bir insanın yaptığı en karmaşık aygıt tarifini kullanmıştı.
ÜLKELER HAREKETE GEÇTİ
Ülkeler çip üretmeyi kendi kendine yetmede kıymetli görüyorlar. Çin, beş yıllık planları içinde çip üretimini ulusal önceliği haline getirdi. ABD Lideri Joe Biden, inançlı bir Amerikan arz zinciri için çipte yerli üretime işaret etti. Avrupa Birliği de kendi çipini üretme konusunda tedbirler almayı planlıyor. İtalya, yerli çip üretimini desteklemek için 2030 yılına kadar 4 milyar euro ayırdığını duyurdu.
YENİ TESİSLER YOLDA
Dünyayı kasıp kavuran çip açığı sonrasında firmalar yeni tesis kurmak için harekete geçti. Geçen yıldan itibaren yeni yatırımlar duyurulmaya başlandı. Bosch, 2021’de Almanya’da 1 milyar euro yatırımla çip fabrikası kurdu. Bu tesiste kapasite artırımı için de 2025 yılına kadar yeni yatırımlar yapacak.
Samsung, geçen yıl ABD’deki çip üretim faaliyetlerini artırmak için Teksas’daki çip üretim fabrikasına üç yılda 17 milyar dolar yatırım yapacağını açıklamıştı. Samsung bu yıl ise çip, biyo ilaç ve öbür yeni jenerasyon teknolojiler için 356 milyar dolarlık yatırım yapacağını duyurdu.
Intel, Almanya’da çok büyük bir çip üretim tesisi planını açıkladı. ABD’li çip firması gelecek jenerasyon Avrupalı çip ekosistemi yaratacağını ve devam eden çip açığını bu halde ortadan kaldıracağını duyurdu. Intel bu alanda Avrupa’da 33 milyar dolarlık yatırım planlıyor. Bunun 17 milyar doları Almanya’da yapılacak. Intel’in yatırımı, bilgisayar, araba, akıllı telefon ve başka aygıtlardaki artan orandaki çip açığını karşılayarak bu mevzuda Avrupa’nın Asya’ya olan bağımlılığını ortadan kaldırmayı amaçlıyor.
TÜRKİYE ÜRETEBİLİR Mİ?
Çip üretimi çok maliyetli. En küçük yatırım 2-3 milyar dolardan başlıyor. Fakat uzmanlar, Türkiye’de de bu yatırımın yapılabileceği görüşünde. Fizibilite yapılıp başlanabilir. Bölge ülkeler ve dünyaya çip satılabilir. Son periyotta ülkemizde savunma sanayi özelinde yerli çip tasarımı gündemde. TÜBİTAK’ın da bu hususta çalışma yaptığı biliniyor.