Ağustos 2021’de Kabil’e girerek Afganistan idaresini ele geçiren Taliban, birinci aylarda inşa etmeye çalıştığı “ılımlı” imajdan epeyce uzaklaştı. Yakın vakte kadar bayanların iş ve eğitim ömrüne iştirakine mani olmayacakları kelamını veren ve hatta “geçmişteki yanlışları tekrar etmeyeceklerini” sık sık yineleyen Taliban, peş peşe attığı adımlarla tüm dünyanın yansısını çekti. Bir hafta evvel bayanların üniversite eğitimi almasını yasaklayan Taliban, evvelki gün de sivil toplum kuruluşlarında (STK) vazife almalarını engelledi.
GEREKÇE AYNI
Afganistan İktisat Bakanlığı, STK’larda çalışanların kıyafet kurallarına uymadığı tarafında ‘ciddi şikâyetler’ olduğunu öne sürdü. Taliban süreksiz hükümetinin İktisat Bakanlığı Sözcüsü Abdurrahman Habib, bakanlığın kelam konusu kararı ülkedeki tüm STK’lara gönderdiğini ve bu karara uyulması gerektiğini söyledi. Habib, kararın yabancı bayan çalışanları kapsayıp kapsamadığı sorusunu ise karşılıksız bıraktı. Tıpkı eğitim hakkının gaspı üzere çalışma imkânı da ortadan kaldırılmış oldu. Kısıtlama, STK’lar ve milletlerarası kamuoyu tarafından kınanırken, İktisat Bakanlığı, buyruğu yerine getirmemeleri halinde ilgili kurumların faaliyet lisanslarının askıya alınacağı tehdidinde bulundu. Gelişme üzerine Birleşmiş Milletler (BM) ve Afganistan’da faaliyet gösteren onlarca sivil toplum kuruluşundan yetkililer, dün başşehir Kabil’de bir ortaya gelerek Taliban yasağı sonrası faaliyetlerine nasıl devam edeceklerine dair değerlendirmelerde bulundular.
BM KARARI KINADI
Bazı STK yetkilileri, Taliban direktifini takiben tüm yardım çalışmalarını askıya alıp almamayı değerlendirdiklerini söyledi. Taliban’dan mevzuya dair açıklama isteyeceğini söyleyen Birleşmiş Milletler de bakanlığın direktifini kınadı. BM açıklamasında, bayanları sistematik olarak kamusal ve siyasi hayatın her alanından dışlayan kararın ülkeyi geriye götürdüğü, barış ve istikrar sağlanmasına yönelik uğraşları tehlikeye attığı kaydedildi.
EĞİTİME DARBE
Taliban süreksiz hükümetinin Yüksek Öğretim Bakanlığı, 20 Aralık’ta Afganistan’daki tüm kamu ve özel üniversitelere gönderdiği talimat ile, kız öğrencilerin eğitimlerine ikinci bir duyuruya kadar orta verildiğini duyurmuştu. Geçen yıl 15 Ağustos’ta Afganistan idaresine gelen Taliban sonrası, kamu ve özel dalda çalışan çok sayıda bayan işini kaybetmişti.
STK’LARIN VARLIĞINA GEREKSİNİM VAR
Taliban’ın yasağı, ülke genelinde milyonlarca kişinin memleketler arası bağışçılar tarafından sağlanan insani yardıma muhtaç olduğu bir vakitte geldi. Ekonomik kriz içindeki Afganistan’da şartlar, 2021 Ağustos’unda idarenin Taliban’a geçmesiyle berbatlaştı. Rejim değişimi üzerine Washington’ın milyarlarca dolarlık Afgan varlığını dondurması ve yabancı bağışçıların bu ülkeye yönelik yardımları kesmesiyle ağır bir kur ve besin krizi yaşanıyor. Ağır kış şartlarında hayatın zorlaştığı Afganistan’ın ücra bölgelerinde düzinelerce kuruluş faaliyette ve bunların çalışanlarının birçok bayan. Bilhassa köylerde bayan ve çocuklara yönelik yardım faaliyetleri, tekrar bayan çalışanlar tarafından yürütülebildiğinden, yasak bu insanların mağduriyetlerini ağırlaştıracak.
ABD: SONUÇLARI YIKICI OLUR
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Taliban’ın bayan STK çalışanlarına yasak kararına reaksiyon gösterdi. “Kadınlar, dünya çapında insani yardımların merkezinde” diyen Blinken kararın, “hayati ve hayat kurtaran yardımları kesintiye uğratacağı” için “Afgan halkı için yıkıcı olacağı” ihtarında bulundu. Direktifin STK’lardaki yabancı çalışanı etkileyip etkilemediği ise şimdi meçhul. Geçen aylarda devlet işlerinden atılan bayanların, yanlarında erkek akrabaları olmadan seyahat etmelerine de müsaade verilmiyor. Sokakta örtünmeleri zarurî tutulan bayanların ayrıyeten parklar ve spor salonları üzere tesislere gitmeleri yasak. Üniversite ve ortaöğretime katılmaları yasaklanan bayanların başşehir Kabil dahil birçok yerde ilkokula da devam edemedikleri, bayan öğretmenlerin işine de son verildiği belirtiliyor.