Ekonomi etraflarının son yıllarda birtakım şeyleri anlamak ve anlatmak konusunda zorlandığını herkes biliyor. Her hususta okuryazarlık oranı yüksek(!) olan ülkemizde bilhassa siyasi ve ekonomik bilgi dağarcığımız tartışılamaz. Yeniden de her mevzuda olduğu üzere bakış açıları farklılıklarını kullandığımız yorumlama sistemimizde bazen temel seviyedeki soruları cevaplamakta zorlanıyoruz. 2021 yılı sonlarında dolardaki yükselişin getirdiği enflasyon geçişlerini anlayabilirken, 2022 boyunca ve 2023 yılında dolar/TL kurundaki hareketlerin hudutlu olmasına karşın fiyatlardaki yükselişi nasıl yorumlamamız gerektiğinde ise yer yer arafta kalıyoruz. O yüzden uzmanlara kulak veriyoruz.
2021 yılında 8 liralardan 18 liralara birkaç ay içinde yükselen dolar, enflasyon geçişkenliği ile fiyatlamaları çok etkilemişti. Sonrasında KKM’nin sakinleştirici tesiri kurlara yansırken, Merkez Bankası da liralaşma konusunda kararlılığını göstermişti.
Bunun enflasyona deva bulması beklenirken, fiyatlarda yükseliş vites küçülterek ilerlemeye devam edince başlar karıştı.
“Fiyatlar Niye Dolar Kurundan Fazla Artıyor?” başlığıyla Mahfi Eğilmez de bahse açıklık getirdi.
Bilimsel sorgulamada neden-sonuç alakasına değinen ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez, Türkiye’de bu alakanın kurulmasındaki meseleden yola çıktı.
İki örnekle neden-sonuç münasebeti kuran Eğilmez, ‘faiz sebep enflasyon sonuçtur’ tezinden başlayarak bilimsel olarak tam aykırısı bir ilgi kurulması gerektiğini belirtti. ‘Enflasyon yokken durduk yere faiz artırılmaz’ biçimindeki vurgusuyla başlarken, örneklerinden birinci apartman aidatları oldu.
Apartman ya da site aidatlarında görülen artışların, sakinlerde yarattığı rahatsızlıkla neden-sonuç bağlantısında sorunun yanlış denklem kurulması olduğunu söyledi.
Hane sakinlerinin ‘neden’ olarak site idaresini, ‘sonuç’ olarak da aidat artışını gördüklerini fakat ana nedenin ‘asgari fiyat artışı’ ve münasebetiyle tüm fiyatlarda görülen artışlar, sonucun da aidatların artışı olduğunu açıkladı.
Aidatların fiyatlandığı kalemlerde, güvenlik ve paklık vazifelilerinin fiyatları, güç faturaları, paklık ya da peyzaj gereçlerinin fiyatlarındaki artışlar üzere ögeler bulunurken, bunlardaki yükseliş aidatlara yansıdı. Tüm bunların birinci nedenini de enflasyon olarak açıkladı.
Bir de marketler örneğini veren Eğilmez, marketlerin de enflasyondaki yükselişle uğraş ettiğinden bahsetti.
Birçok kişinin 6 ay evvel dolar kurundaki 18,5 olan düzey ile şu periyot 19,2 olan düzeyden yola çıktığını fakat kurdaki tek haneli artışın market etiketlerine çift hane olarak yandığından şikayet ettiğini söyledi.
Yine fiyatlar, faturalar üzere sabit maliyetlerden yola çıkan Eğilmez, bir de kurdaki baskılanmayı ekleyerek, marketlerin stok idaresi için de fiyat güncellemesi yatığını anlattı:
Ellerindeki malları eski fiyattan satsalar, tükenen malların yerine yenilerini daha değerliye alacakları için ziyan edecekler. O nedenle gelecek artırımları da düşünerek olduğundan da değerliye satmaya çalışıyorlar.
Kısaca neden kategorisinde marketler ya da site idareleri yerine enflasyon ve iktisat siyasetini koyan eski Hazine Müsteşarı, sonuç yerine market etiketleri ve aidatları getirdi.
